Stress

Om het begrip stress en het stressmechanisme goed uit te leggen maken we allereerst onderscheid in twee soorten stress:

Gezonde stress
Ongezonde stress

Hieronder leggen we eerst uit wat (gezonde) stress is en waar het eigenlijk goed voor is. Daarna gaan we verder in op de ongezonde stress die veel mensen ervaren in deze maatschappij. Tenslotte gaan we in op manieren om met stress om te gaan.

Gezonde stress

Stress is een beschermende reactie van je lichaam op een bedreigende of veeleisende situatie. Deze reactie vindt plaats in je autonome zenuwstelsel, het deel van hje zenuwstelsel dat er ook voor zorgt dat je hart pompt en je spijsvertering werkt enzovoorts.
Voorbeeld: er komt een auto de stoep oprijden waar jij loopt. Via je zintuigen, in dit geval je ogen, komt deze bedreigende prikkel in je hersenen terecht. Je hersenen reageren hierop met het vrijlaten van stresshormonen waaronder adrenaline en cortison. Deze stresshormonen zorgen voor ervoor dat je lichaam in een fractie van een seconde in opperste staat van paraatheid is en dus snel kan reageren. Deze stresshormonen zorgen onder andere ervoor dat je:

Hart sneller pompt
Bloeddruk omhoog gaat
Ademhaling sneller gaat
Spierspanning toeneemt
Zintuigen meer en sneller waarnemen

Deze lichamelijke aanpassingen zorgen er dan weer voor dat je:

Kracht toeneemt
Uithoudingsvermogen toeneemt
Concentratie vergroot
Reactievermogen groter/reactietijd korter is

Al deze in principe gezonde lichamelijke reacties en gevolgen vormen samen de manier van je lichaam om te kunnen reageren op bedreigingen van buitenaf. In minder dan 1 seconde is je lichaam klaar voor de reactie op de bedreiging.
De volgende stap vindt plaats in je hersenen. Wat doe/beslis je? Ga je vechten/verdedigen of vluchten? In het Engels: Fight or Flight? In het voorbeeld van de auto die de stoep oprijdt lijkt het verstandiger om te vluchten/snel opzij te stappen of iets dergelijks.
De daaropvolgende stap is de daadwerkelijk reactie, dus het opzij stappen of wegrennen, waarna langzaam de stresshormonen hun werking zullen verliezen en je weer in je normale toestand komt.

Fasen stress mechanisme

Hieronder zie je het stress mechanisme in stappen:

Normale situatie
Bedreigende prikkel
Stresshormonen worden losgelaten
Lichaam paraat
(Soms razendsnelle) beslissing
Vecht- of vluchtreactie
Stresshormonen nemen af
Lichamelijke paraatheid neemt af
Normale situatie

Dus gezonde stress is heel natuurlijk en kan je leven zelfs redden in een noodsituatie. Maar ook in andere situaties waar het voor je heel belangrijk is of lijkt om te presteren kan stress nuttig zijn. Gezonde stress helpt je bijvoorbeeld om een goede presentatie te houden of een mooi cijfer te halen voor een toets of examen. Gezonde stress motiveert je om het beste uit je te halen en zorgt er tegelijk voor dat je veilig bent wanneer er gevaar is.

Ongezonde stress / Chronische stress

Wanneer stress teveel op de voorgrond treedt en te lang aanhoudt, kan het slecht voor je mentale en lichamelijke gezondheid zijn. De meeste mensen herkennen wel de situaties van frustratie, spanning, deadlines en eisen die in studie, werk, gezin, relatie, opvoeding enzovoorts kunnen voorkomen. Soms lijkt het gevoel van stress zelfs gewoon te zijn en dagelijks terug te komen, en dan zit er iets niet helemaal goed. Het stress-mechanisme dat hierboven is beschreven, is namelijk bedoeld om je in uitzonderingen scherp en snel en krachtig te maken, NIET om je de hele dag door op “scherp” te zetten!
Het vervelende is dat je autonome zenuwstelsel geen onderscheid maakt tussen een levensbedreigende situatie en dagelijks voorkomende stressfactoren. Bij een “dagelijkse” stressfactor zoals een examen, een onverwacht hoge telefoonrekening, een ruzie, een file, een niet werkende wekker, een lege boiler (net als jij wilt douchen…), een lekke band, een lege koelkast, enzovoorts, reageert het lichaam dus ook volgens het hierboven uitgelegde stress mechanisme.

Fasen van oplopende stress

Hieronder zie je een aantal fasen die je kunt ervaren van gewone/gezonde stress tot aan een burn-out:

Stressfase 1: Evenwichtige situatie – Je stressmechanisme werkt goed
Stressfase 2: Draagkracht-Draaglast is uit evenwicht – Je voelt je gespannen, niet lekker in je vel.
Stressfase 3: Draagkracht-Draaglast is langer uit evenwicht (chronische stress) – Je bent overspannen. Er zijn ongezonde effecten van stress).
Stressfase 4: Langdurig overspannen – Burnout / Opgebrand; je hebt hulp nodig!

Meer lezen over de problemen èn oplossingen bij stress?

Hieronder zie je een aantal andere artikelen over stress:

Je kunt ook een uitgebreide Big five persoonlijkheidstest of Groei competentietest doen om meer over jezelf te weten te komen. Deze tests kunnen je helpen om zelfinzicht te krijgen. Door meer kennis over je eigen persoonlijkheid, over je eigen krachten en je zwakheden, zorgt vaak ervoor dat je meer begrip krijgt voor jezelf en je wellicht bepaalde stress kunt voorkomen.