Normen en waarden

Normen en waarden zijn begrippen die je veel hoort, maar voordat we ze uitleggen is het goed te weten dat normen en waarden gekoppeld zijn aan een persoon of aan een groep mensen (zie ook: Identiteit), we noemen deze ook wel de drager van de normen en waarden:

Persoon
Gezin
Familie
Subcultuur
Cultuur
Levensovertuiging
Religie
Maatschappij
Bedrijf/Organisatie
Beroepsgroep
Land

Eigenlijk bepaalt de drager van de normen en waarden (bijvoorbeeld dus een land, gezin of religie) eerst wat belangrijk/waardevol is; dat zijn de waarden. Pas daarna worden van deze waarden een aantal (gedrags)regels afgeleid; dat zijn de normen. Dus kortgezegd:

Waarden zijn belangrijke/waardevolle idealen en overtuigingen die de gedragsregels bepalen van de drager/groep (en de groepsleden). Voorbeeld: Gelijkheid
Normen zijn de (gedrags)regels die horen bij de waarden. Normen zijn praktisch toepasbaar en meetbaar. Voorbeeld: Een vrouw moet evenveel salaris betaald krijgen als een man in dezelfde omstandigheden.

Verder naar onder zie je veel meer voorbeelden maar eerst nog wat meer uitleg over de begrippen normen en waarden.

Waarden

Waarden zijn dus de idealen en overtuigingen van de drager ofwel een groep mensen. Waarden worden gezien als waardevol. Waarden geven de groepsleden richting, doel, zin en passie aan het leven. Bij waarden gaat het vaak om goed of slecht. Waarden zijn daarom ook heel “persoonlijk” want wat de één belangrijk of goed vindt, vindt de ander misschien niet belangrijk of niet goed. Voorbeelden van waarden zijn gelijkheid, trouw, vrijheid, vriendschap, zelfstandigheid, saamhorigheid, rechtvaardigheid, tolerantie, solidariteit. Meer voorbeelden van normen en waarden die met elkaar verbonden zijn zie je hieronder.

Normen

Normen zijn dus de gedragsregels die voortvloeien uit waarden. Vaak zijn het de ongeschreven regels waar je jezelf niet altijd bewust van bent of gedragingen die jij als vanzelfsprekend beschouwt. Normen zijn duidelijk meetbaar en kun je zien als een soort spelregels van waarden. Een voorbeeld van een norm is “Je houdt de deur open voor degene die achter jou aan komt”. De achterliggende waarde is dan Beleefdheid. Meer voorbeelden van normen en waarden die met elkaar verbonden zijn zie je hieronder.

Normen en waarden voorbeelden

Om het verschil nog duidelijker te maken tussen normen en waarden staan hieronder waarden met daarbij telkens een voorbeeld van een norm/gedragsregel. Veel van de voorbeelden zijn misschien herkenbaar in de zin dat jij ze ook nastreeft. Andere voorbeelden zijn uit andere landen/culturen en misschien minder herkenbaar:

Waarde: Stiptheid/Punctualiteit
Norm: Als je een afspraak hebt, dan kom je op tijd.
Waarde: Respect
Norm: In een gesprek laat je elkaar uitpraten.
Norm: Je pest niet.
Norm: Je spreekt oudere mensen met “u” aan.
Norm: Je hebt waardering voor het werk van hulpverleners.
Waarde: Veiligheid
Norm: Als je op een bouwplaats werkt, dan let je op elkaars veiligheid.
Waarde: Privacy
Norm: Je houdt afstand als iemand een pincode intypt.
Waarde: Geduld
Norm: Je legt iets opnieuw uit als iemand iets niet begrijpt.
Waarde: Behulpzaamheid
Norm: Iemand die slechtziend is help je oversteken.
Norm: Iemand die de weg vraagt help je de juiste weg te vinden.
Norm: Je staat je zitplaats in de tram af aan iemand die moeilijk kan blijven staan.
Waarde: Trouw/Loyaliteit
Norm: Als je verkering hebt, ben je alleen met diegene intiem.
Waarde: Vrijheid van meningsuiting
Norm: Je mag je mening over iemand vertellen, ook als het gaat over iemand met gezag en of aanzien.
Waarde: Sportiviteit
Norm: Als een tegenstander in een wedstrijd geblesseerd raakt, leg je als speler de wedstrijd stil.
Waarde: Dankbaarheid
Norm: Als je een cadeau krijgt, bedank je hiervoor.
Waarde: Vriendschap
Norm: Als ze vrienden zijn, lopen jongens en mannen hand in hand (Hindoeïsme/India).
Norm: Als iemand jarig is dan feliciteer je diegene.
Waarde: Liefde
Norm: Geliefden kussen elkaar op de mond.
Norm: Kinderen moeten veel worden gekroeld en geknuffeld door hun ouders.
Waarde: Netheid
Norm: Rommel gooi je in een vuilnisbak.
Waarde: Beleefdheid
Norm: Als jezelf voorstelt aan iemand dan kijk je diegene aan en geef je een hand.
Waarde: Zelfbeheersing
Norm: Als je boos bent dan laat je dat raak je de ander niet aan.
Waarde: Eerlijkheid
Norm: Als een kassamedewerker jou teveel wisselgeld teruggeeft, dan zeg je dat eerlijk.
Waarde: Assertiviteit
Norm: Als je boos bent dan zeg met woorden wat je van de situatie of het gedrag van de ander vindt, je scheldt niet.
Waarde: Geduld
Norm: Bij het instappen in een trein, wacht je tot de mensen die willen uitstappen, zijn uitgestapt.
Waarde: Vriendelijkheid
Norm: Als je iets wilt vragen aan een onbekende, dan groet je eerst. (Hallo/Goedemiddag, weet u……)
Waarde: Gehoorzaamheid
Norm: Als er ergens een bordje staat dat je er niet mag roken, dan doe je dat niet.
Waarde: Plezier/Genieten
Norm: Je mag geld uitgeven om iets leuks te doen voor jezelf.
Waarde: Gezondheid
Norm: Je eet veel groenten.
Waarde: Rechtvaardigheid
Norm: Als je de regels overtreedt, dan krijg je straf.

Verschillen in normen en waarden

In elke groep zijn er dus waarden en normen en die kunnen sterk verschillen van de normen en waarden in andere groepen. Enkele voorbeelden van bekende waarden die niet in elke groep (land, cultuur of maatschappij of subcultuur enzovoorts) hetzelfde zijn:

Gelijkheid (bijvoorbeeld tussen vrouw en man)
Tolerantie (bijvoorbeeld ten opzichte van homoseksualiteit)
Respect (bijvoorbeeld ten opzichte van politici/een staatshoofd)
Vrijheid (bijvoorbeeld met betrekking tot keuze voor levensfilosofie/religie)

Het verschil tussen de normen en waarden van groepen die je wilt vergelijken kun je bijvoorbeeld zien als er in de politiek een keuze moet worden gemaakt waarbij de ene waarde belangrijker wordt gevonden dan een andere. Denk bijvoorbeeld aan de waarde “Veiligheid” ten opzichte van de waarde “Privacy”, als het gaat om afluistermogelijkheden van de politie om criminaliteit tegen te gaan. Of als je de relatie tussen man en vrouw in beide groepen gaat vergelijken. Is er dan in beide groepen evenveel “Gelijkheid” tussen man en vrouw?

Botsende normen en waarden

Verschillen in normen en waarden tussen groepen zijn niet direct een probleem. Toch ontstaan er vaak problemen tussen groepen als men dicht bij elkaar leeft en de waarden en normen erg verschillen. Het probleem ontstaat dan regelmatig wanneer de normen en waarden van de ene groep, de waarden van een andere groep belemmeren. Regelmatig wil een groep de eigen waarden en normen ook terug te zien bij andere groepen in de maatschappij. Uiteindelijk biedt de wetgeving in het land waarin je bent de uiterste grenzen aan van bepaalde waarden, zoals gelijkheid tussen mensen (discriminatie is wettelijk verboden).